Αναδημοσιεύουμε το άρθρο μας “γιατί χρησιμοποιούμε και προτείνουμε ελεύθερο λογισμικό” που γράψαμε για το τεύχος 0 της εφημερίδας Locotrip της κολεκτίβας εργασίας “Λοκομοτίβα”…
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ηλεκτρονικοί υπολογιστές χρησιμοποιούνται από την δεκαετία του 1950, όχι βέβαια με τη σημερινή τους μορφή. Τότε, αποκτώντας έναν υπολογιστή, για να τον λειτουργήσεις, χρειαζόταν να γράψεις τα προγράμματα που χρειάζεσαι. Επειδή αυτή είναι χρονοβόρα διαδικασία, οι άνθρωποι μοιράζονταν ελεύθερα τα προγράμματα που είχαν δημιουργήσει, και μαζί με αυτά και τον πηγαίο κωδικά (source code), την “συνταγή” δηλαδή. Αυτό γινόταν για να μπορούν όσοι/ες τα χρησιμοποιούν να καταλάβουν πως λειτουργούν και να τα τροποποιούν για να τα προσαρμόσουν στις ανάγκες τους. Συχνά οι κατασκευαστές υπολογιστών βοηθούσαν προς αυτή την κατεύθυνση.
Από τη δεκαετία του 1970 και μετά αυτό άλλαξε δραματικά. Εμφανίστηκαν εταιρίες πληροφορικής που δημιουργούσαν και πουλούσαν προγράμματα, χωρίς να δίνουν τον πηγαίο κώδικα, ώστε να μην μπορείς να τα τροποποιήσεις. Κατέληξε λοιπόν η νόρμα να είναι το κλειστό λογισμικό.
Τι σημαίνει όμως ελεύθερο λογισμικό?
Ένα πρόγραμμα χαρακτηρίζεται σαν ελεύθερο λογισμικό, αν σου δίνει τις παρακάτω ελευθερίες:
Ελευθερία 0: Η ελευθερία να χρησιμοποιείς το πρόγραμμα για κάθε σκοπό (πχ προσωπική ή επαγγελματική χρήση).
Ελευθερία 1: Η ελευθερία να το μελετήσεις πως δουλεύει, και να το τροποποιήσεις για να καλύπτει τις ανάγκες σου.
Ελευθερία 2: Η ελευθερία να το μοιραστείς και να κάνεις αντίγραφα βοηθώντας τους γύρω σου.
Ελευθερία 3: Η ελευθερία να το βελτιώσεις και να δημοσιεύσεις τις βελτιώσεις ή την τελική εκδοχή, ώστε όλη η κοινότητα να επωφεληθεί.
Περιγράφοντας με τις παραπάνω ελευθερίες, το 1985 ιδρύθηκε το Free Software Foundation. Λίγα χρόνια μετά κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση του linux, το 1991. Το Linux είναι ένα λειτουργικό σύστημα με πολλές διαφορετικές παραλλαγές, που στοχεύουν σε διαφορετικές ανάγκες. Ένα λειτουργικό σύστημα περιέχει προγράμματα για τις διάφορες επί μέρους διεργασίες. Γνωστά προγράμματα ελεύθερου λογισμικού, είναι ο firefox, το vlc και το libreoffice.
Εταιρίες είδαν επιχειρηματικά το ελεύθερο λογισμικό και πλησιάζοντας κόσμο από την κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού, δημιούργησαν μια ρεφορμιστική τάση, το ανοικτό λογισμικό (open source) προσπαθώντας να το κάνουν εύπεπτο για το κεφάλαιο. Σε πρακτικό επίπεδο, τα όρια είναι δυσδιάκριτα μεταξύ των 2 τάσεων, αν δεν διαβάσεις την άδεια χρήσης.
Το βασικό σημείο μιας ελεύθερης άδειας χρήσης λογισμικού, είναι ότι αναγκάζει ακόμη και μια εταιρία κολοσσό, αν θέλει να εμπλακεί με κάποιο λογισμικό, να δώσει πίσω στην κοινότητα τις βελτιώσεις που έκανε, δημοσιεύοντας τις με την ίδια άδεια χρήσης. Ο χώρος της πληροφορικής και γενικά της υψηλής τεχνολογίας, είναι ιδιαίτερα σύνθετος, οπότε αυτή η ισορροπία είναι αναγκαίο κακό για να υπάρξει και να συντηρηθεί. Από μια άλλη πλευρά, μπορεί να θεωρηθεί επιτυχία, ότι εδώ όλοι και όλες χωράνε, αρκεί να τηρούν τις παραπάνω ελευθερίες.
Το ελεύθερο λογισμικό αλλάζει τη σχέση μας με τα προγράμματα που χρησιμοποιούμε και τον υπολογιστή μας εν γένει. Απομακρυνόμαστε από τη σχέση πελάτη-παραγωγού, πλησιάζοντας την συμμετοχή σε μια ομαδοποίηση ανθρώπων που ενδιαφέρονται για το ίδιο πρόγραμμα. Λέμε πλησιάζοντας γιατί δεν είναι πάντα εφικτό αυτό. Στο ελεύθερο λογισμικό, όταν δεις ένα πρόβλημα, το αναφέρεις για να φτιαχτεί, ιδανικά προτείνοντας μια λύση. Προτείνεις νέες δυνατότητες, βοηθάς με μεταφράσεις, ή και μόνο με τη διάδοση του ελεύθερου λογισμικού. Λογισμικά προχωρούν και αναπτύσσονται, όταν γύρω τους υπάρχει ενδιαφέρον, όταν προγραμματιστές και ενδιαφερόμενοι/ες συναντιούνται και συμπράττουν. Συμμετέχουμε δηλαδή σε κάποιο βαθμό, δεν καταναλώνουμε.
Αν το δούμε πολιτικά, είναι μονοθεματική ενασχόληση, φιλελεύθερου ενδιαφέροντος. Είναι ένας κύκλος που περιλαμβάνει χακερς, πολιτικοποιημένα άτομα, απολιτίκ, εταιρίες, πολυεθνικές, τα πάντα όλα. Σίγουρα δεν είναι ιδανικό, είναι όμως πολύ καλύτερη πρόταση από την παντοκρατορία του κλειστού λογισμικού.
Γιατί είναι σημαντικές οι ελευθερίες στο λογισμικό?
Οι παραπάνω ελευθερίες, κάνουν ένα πρόγραμμα διάφανο, στα έμπειρα μάτια. Είναι πολύ δύσκολο να κρύψεις κακόβουλο κώδικα σε ένα πρόγραμμα ελεύθερου λογισμικού. Αυτό γιατί υπάρχει ο πηγαίος κώδικας, και όλο και κάποιο μάτι θα δει το κακόβουλο κομμάτι. Στον αντίποδα, το κλειστό λογισμικό είναι μαύρο κουτί. Δεν βλέπεις πως λειτουργεί, δεν ξέρεις τι κρύβεται από πίσω. Τίθεται θέμα τι εμπιστευόμαστε.
Για τους παραπάνω λόγους, χρησιμοποιούμε στην Πρίζα ελεύθερο λογισμικό και το προτείνουμε ανεπιφύλακτα :)
Links
Δείτε όλα τα άρθρα μας σχετικά με το ελεύθερο λογισμικό
Σχετικά με τις ελευθερίες στο λογισμικό και τις άδειες χρήσης
Η ιστοσελίδα του Free Software Foundation
